وال پست یا وادار یک سازه عمودی و یا افقی است که شباهت به تیر و یا ستون دارد اما دارای کاربردی متفاوت است. این سازه به طور کلی برای ایمن سازی و در جهت جلوگیری از واژگونی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وال پست عمودی زمانی استفاده می‌شود که دهانه دیوار بزرگ باشد و روی تیر از کف / دال به تیر سقف / دال ثابت شود. بر اساس چهارمین ویرایش آیین‌نامه 2800 صفحه 103، حداکثر طول دیوار‌های غیر باربر 40 برابر ضخامت دیوار یا پارتیشن (تیغه) یا 6 متر هر کدام کمتر و حداکثر ارتفاع مجاز دیوار غیر باربر یا تیغه نسبت به تراز کف مجاور 3.5 متر است.
اگر دیوار در این پارامتر‌ها قرار گیرد، نصب وادار مورد نیاز نیست. انتهای تیغه‌ها نباید آزاد باشند. انتهای آزاد تیغه‌ها باید به تیغه یا دیوار دیگر یا عناصر سازه‌ای یا والپست متصل شود. اگر طول تیغه کمتر از 1.5 متر باشد، یک طرف آن می‌تواند آزاد باشد.
حداقل نسبت ضخامت به دیوار غیر باربر نباید کمتر از 1/30 باشد. وادارها می‌توانند فولادی یا از بتن مسلح (آرمه) باشند. دیوار پست فولادی در بیشتر مواقع از پروفیل‌هایی با اشکال زاویه دار، U شکل و یا پروفیل‌های جعبه‌ای هستند. هر دو انتهای این وال پست‌ها باید به درستی روی کف و سقف محکم شوند. کاربرد این وادارها در ساختمان انتقال بار باد و زلزله به قاب‌های سازه و ایمن‌سازی دیوار از ریزش است.
تاریخچه استفاده از والپست
درست است که ساخت و اجرای وال پست در ساختمان اهمیت بسیار زیادی دارد ولی تاریخچه استفاده از وادار در ایران پیشینه زیادی ندارد و حدوداً 10 سال است که استفاده از آن رایج شده است. با توجه به اینکه در سال‌های اخیر اجرای آن شروع شده است، در اغلب پروژه‌ها یا به طور کلی اجرا نمی‌شود یا در صورت اجرا، با مشکلاتی در زمان اجرا همراه است.
* آهن افلاک تولید کننده والپست در بازار آهن *
انواع والپست
وادارها را به صورت کلی و از لحاظ نحوه نصب می‌توان به 3 دسته کلی تقسیم کرد:
والپست عمودی
در بعضی مواقع مهندسان طراح با بررسی بار‌های وارده بر دیوار سازه، تشخیص می‌دهند که بار‌های خمشی بر سایر انواع بار‌های وارده بر دیوار، غلبه می‌کنند. در این مواقع وادار باید به صورت عمودی نصب شود. والپست در این شرایط باید طوری قرار گیرد که نقاطی که می‌بایست در سازه اصلی نصب شود در پایین و بالای آن قرار باشند. وادار عمودی و افقی از نظر ظاهری ممکن است مشابه هم باشند ولی باید توجه داشته باشید در نوع عمودی (قائم) به طور معمول، ضخامت کل دیوار پوشش داده می‌شود.
این نوع والپست را در داخل میان قاب و از روی تیر طبقه پایین به زیر تیر طبقه بالا جوش می‌دهند. ضوابط و شرایط اجرای والپست در بند‌های 8-5-5-7 و 7-5-3 از مبحث هشت مقررات ملی ساختمان ویرایش 1392 آیین نامه طراحی ساختمان‌ها در مقابل زلزله ویرایش چهار نوشته شده است.
در صورتی که وادار در اجرا به صورت عمودی (قائم)، اگر روی تیغه قرار گیرد باید لبه پایین را بوسیله نبشی دو طرفه به تیر جوش دهید. اما اگر روی کف قرار داشته باشد، باید در ابتدا یک عدد پلیت به کف رول بوت شود و سپس بوسیله دو نبشی وادار را روی آن جوش دهید تا خیلی خوب محکم شود. همچنین برای لبه بالایی والپست عمودی در تراز سقف نیز از همین روش استفاده می‌شود.
والپست افقی
در برخی مواقع قسمت‌هایی از ساختمان که می‌بایست به عنوان تکیه‌گاه وادار قرار داده شوند، به صورتی واقع شده‌اند که بهتر است وادار به صورت افقی اجرا شود. همچنین به این نکته باید توجه داشته باشید که وال پست معمولاً برای قسمت‌هایی از ساختمان که به صورت عمودی هستند، به کار گرفته می‌شود ولی خود وادار می‌تواند به صورت افقی تعبیه شود. گاهی اوقات در زمان نصب والپست افقی، برای محکم‌تر شدن آن از تسمه استفاده می‌شود.
نکته دیگری در اجرای وال پست افقی و جهت گیرداری بیشتر آن این است که با میلگرد‌های آجدار نمره 14 و یا بیشتر و در فواصل 1 تا 1.5 متری به سقف اتصال داده شوند. همچنین دقت کنید که برای تولید وادار باید به همه پروفیل‌های مورد استفاده، ضد زنگ بزنید. جهت اتصال بهتر بین دیوار‌های طرفین و وادار و همچنین جلوگیری از ترک خوردگی حاصل از حرکت‌های جانبی سازه در زمان نازک کاری، باید روی آن را با توری مرغی یا رابیتس بپوشانید و بوسیله سیم‌های گالوانیزه محکم‌شان کنید.
والپست ترکیبی
در برخی مواقع و با توجه به شرایط ممکن است چند وادار کنار یکدیگر قرار بگیرند، در این شرایط استفاده همزمان از نوع افقی و عمودی در دیوار اجتناب ناپذیر است. از وال پست ترکیبی بیشتر در برج‌های بلند و سازه‌هایی که در معرض نیرو‌های وارده زیادی می‌باشند، استفاده می‌شود تا سازه ایمن شود.
ویژگی‌های منحصر به فرد والپست
در اغلب موارد وال پست از جنس فلزی (فولادی) و یا بتنی ساخته می‌شود. والپست فلزی در اشکال مختلفی از جمله: نبشی، قوطی، پروفیل نبشی و ناودانی به کار گرفته می‌شود. در زمان استفاده با توجه به کاربرد از هر مدل از آن‌ها در جای مناسب استفاده می‌کنند و در فواصل مشخص قرار می‌دهند. یکی از اصلی‌ترین اهداف استفاده از آن‌ها جهت یکپارچه عمل کردن دیوار در مقابل عوامل مخرب مثل زلزله می‌باشد. همان‌طور که گفته شد وادارها به صورت عمودی (ستونی) و یا افقی (تیر) در سازه اعمال می‌شوند و همچنین محل قرارگیری آن از یک طرف به دیوار و انتهای آن به فریم وصل می‌گردد.
انواع اجرای والپست در دیوار
از لحاظ نوع مصالح برای ساخت وال پست، دو نوع بتنی و فلزی وجود دارند. از وادار نوع فلزی در پروژه‌های دارای اسکلت و از نوع بتنی در ساختمان‌های بتنی یا سایر مصالح استفاده می‌شود. در سازه‌هایی که اسکلتی می‌باشند، در اجرای وال پست معمولاً از مصالح فولادی و پروفیل‌های قوطی، نبشی و ناودانی استفاده می‌شود. کارایی والپست نوع نبشی در زمینه انتقال بار جانبی و همچنین یکدستی دیوار بیشتر از والپست نوع قوطی می‌باشد.
اگر قصد استفاده از وال پست دوبل نبشی دارید، باید توجه داشته باشید که دهانه آن در موقع ساخت باید 1 سانتی‌متر از ضخامت دیوار بیشتر باشد تا تیغه به درستی در آن قرار بگیرد. در والپست عمودی برای تأمین گیرداری مورد نیاز والپست و تیغه باید در فواصل 1 متر با استفاده از میلگرد آجدار نمره 10، تعدادی شاخک را به قوطی یا نبشی جوش دهید. با این کار، دیوار در هنگام وارد شدن بار‌های جانبی، رفتار یکدست‌تری از خود نشان می‌دهد.
سؤالی که پیش می‌آید این است که چرا باید نبشی‌کشی دیوار‌ها انجام شود؟
بر طبق آیین‌نامه 2800، باید لبه آزاد دیوار‌ها مهار گردد. با توجه به این آیین‌نامه، یکی از وظایف معماران و مهندسین ناظر سازه، الزام مالک ساختمان به اجرای نبشی کشی برای مهار لبه‌های آزاد دیوار‌های پیرامونی، در بازشو‌ها و دیوار جان پناه و همچنین در قسمت‌هایی که دیوار ادامه ندارد، می‌باشد. بهتر است که این موضوع توسط هر دو ناظر پروژه و در زمان شروع عملیات سفت کاری به اطلاع مالک برسد.
تولید والپست و اجرای آن
در سازه‌های اسکلتی به طور معمول تولید وال پست با مصالح فولادی، پروفیل‌های نبشی، قوطی یا ناودانی انجام می‌شود. در حالت کلی برای تولید وال پست 2 عدد نبشی 4 یا 5 را به کمک یک میلگرد به ضخامت دیوار دوخته می‌شود. این دوختن بهتر است که به طور زیگزاگ انجام شود. در مرحله بعد تمام اجزا را ضد زنگ می‌زنیم و سپس دیوار‌های غیر سازه‌ای و تیغه‌ها را داخل آن مهار می‌کنیم. وادارها حتماً باید به صورت درست و مناسب با سایر اجزای سازه‌های بالایی و تحتانی (تیر‌ها) درگیر شوند. به همین دلیل در اسلکت فلزی با جوش زدن وادار به تیر و در اسکلت بتنی با کاشت صفحات فلزی به تیر و جوش زدن وادار به آن مهار می‌کنیم. همین‌طور می‌توانیم قبل از عملیات بتن‌ریزی، درون قالب‌ها پلیت بگذاریم و بعد از اتمام بتن‌ریزی از آن‌ها برای جوش زدن والپست‌ها استفاده می‌کنیم.
نحوه اجرای والپست فلزی در بلوک سبک
در زمان اجرای وال پست فلزی در بلوک‌های سبک در مرحله اول می‌بایست بر اساس نقشه، محل قرارگیری ورق‌های اتصال به سقف و کف بررسی گردد. همچنین محل آن به صورت دقیق تعیین گردد. سپس باید توسط نصب ورق‌ها اتصال صورت گیرد و وادار به ورق‌های بالایی و تحتانی جوش داده شود. بعد از آن می‌بایست در یک سمت بلوک را به طور کامل و در طرف دیگر قسمت والپست از داخل بلوک ایجاد گردد.
روش اجرای والپست در اسکلت بتنی
برای اجرای وال پست در سازه بتنی، در مرحله اول می‌بایست محل قرارگیری و ساخت وال پست، بر طبق نقشه تعیین گردد. بعد از آن اقدام به نصب ورق‌های اتصال در کف و سقف می‌کنیم. توجه داشته باشید که باید فاصله نصب وال پست در زمان اجرای دیوار را خالی نگه دارید. در مرحله بعد و موقع ردیف کردن بلوک‌ها در هر 2 ردیف باید بوسیله یک بست، دو دیوار مجزا را به یکدیگر متصل کنید. بعد از پایان ساخت دیوار، با استفاده از چهار میلگرد، ورق‌های اجرا شده در کف و سقف را جوش می‌دهیم. در مرحله بعد از سیم آرماتوربندی استفاده کرده و میلگرد‌ها را به بست‌ها متصل می‌کنیم و دو سمت دیوار را قالب می‌بندیم. در آخر داخل قالب‌ها بتن ریخته می‌شود و در انتها بعد از باز کردن قالب‌ها، وادار ما آماده شده و منطبق بر ضخامت دیوار می‌باشد.